Het is weer maandag! Wederom een nieuwe blog over onze passie voor metaal. In deze editite van Metal Mondays staat het smeden van messen centraal.
Na het lezen van dit blog heb je kennis over: Het smeden van messen, het selecteren van staal voor je mes en het daadwerkelijk smeden van een mes.
Laten we beginnen…
Het zal je waarschijnlijk ook wel opgevallen zijn. Smeden is hot en al helemaal het smeden van messen. Het smeden van messen brengt bij ons in een bepaalde stimmung, het geeft ons het gevoel van de oerman. Kijk maar eens naar het programma forged in fire. Er is op History Channel een heel programma gewijd puur en alleen het smeden van messen in competitieverband.
Iedere aflevering staat in het teken van het smeden van een bepaald type mes in opdracht van een jury bestaande uit bekende meester smeden. In totaal strijden en zwoegen 4 smeden om de felbegeerde forged in fire eer en een geldprijs van 10.000 dollar. Hoewel in een Amerikaans jasje gegoten , het is een zeer mooie weergave van een smid en zijn werkzaamheden… Echt een aanrader. Hieronder een video van Forged in Fire voor de beeldvorming..
Messenstaal
Om een goed mes te kunnen smeden is het kiezen van de juiste staalsoort erg belangrijk. De keuze van het staal wordt beïnvloed door de eigenschappen die het mes en dus het staal moet bezitten. De volgende eigenschappen zijn echt belangrijk notie van te hebben: De slijpbaarheid van het staal, de roestbestendigheid, de structuur, de wijze hoe het reageert op hittebehandeling en de hardheid van het staal. Knives and tools (kwaliteitsaanbieder en fan van messen) geeft hier een goede verdieping in.
De slijpbaarheid van messen
Niet iedere staalsoort is even gemakkelijk te slijpen. Dit komt doordat verschillende staalsoorten verschillende hardheden kennen. Grosso modo laat het zich onderverdelen in drie soorten:
Eenvoudig te slijpen: Deze staalsoorten zijn door vrijwel elke slijpmethoden na te slijpen.
Medium: Deze staalsoorten zijn goed na te slijpen, maar vergt meer aandacht en betere slijpmiddelen.
Lastig: staalsoorten uit deze categorie zijn niet zomaar te slijpen. Het vergt diamantslijpstenen of een elektrische slijpmachine voor een scherp resultaat.
Roestbestendigheid
Met een roestig mes zul je weinig klaarspelen... Daarom een aantal staalsoorten en hun roestbestendigheid. In het overzicht in deze link een heel schematisch overzicht van de eigenschappen van verschillende staalsoorten: https://www.knivesandtools.nl/gen/banners/staalsoorten/20160209-staalsoorten-v2.pdf
Koolstofstaal: Een niet roestvaste staalsoort. Echter, deze is vaak wel of extra scherp of beter bestand tegen schokken. In deze link een video over de roestbestendigheid van koolstofstaal:
Gereedschapsstaal: In deze staalsoort is te weinig chromium aanwezig waardoor het niet roestvast te noemen is. Er zit wel genoeg in om niet zomaar te gaan roesten. Een kleine tip: Let op met zuren en zoutwater. In deze link een video over de roestbestendigheid van gereedschapsstaal:
Roestvast staal: Het zit al in de naam, dit is roestvast, maar kan op lange termijn toch roesten. . In deze link een video over de roestbestendigheid van gereedschapsstaal:
Zeer roestvast staal: Deze staalsoort heeft betere eigenschappen dan roestvaststaal en daardoor mag het deze naam dragen.
Een belangrijke kanttekening hierbij is dat de samenstelling van een staalsoort niets zegt over de eigenschappen van het staal. Zoals in de blog Smeden 101 aangehaald, bestaat staal uit ijzerkristallen die in verschillende vormen kunnen voorkomen. Met verschillende vormen wordt bedoelt dat de atomen zich rangschikken en verschillende groottes kunnen hebben. Toevoegingen zoals koolstof kunnen zich mogelijk al in e kristallen bevinden, of al in diverse vormen aanwezig zijn tussen de kristallen.
Hittebehandeling
Iedere staalsoort die gebruikt wordt door een smid of een messenmaker wordt ongehard aangeleverd. Vervolgens wordt hier het gewenste object van gemaakt om tot slot gehard te worden. Dit proces heeft een grote invloed op het staal. Hoe het staal dat je gebruikt is opgebouwd hangt dus niet alleen af van de samenstelling, maar ook van de behandelingen die het vooraf, tijdens of na het smeden heeft ondergaan. Denk hierbij aan warmte en koude behandeling
Hardheid
De hardheid van materialen en dus ook staal laat zich goed meten. Dit gebeurt door het toepassen van de rockwellhardheids test (HRC). Verschillende staalsoorten kunnen op deze manier geclassificeerd worden. Om de hardheid van staal uit te leggen moeten we even technisch worden en op de details gaan zitten.
Staal is opgebouwd uit atomen. Als je staal met 1-2% langzaam verwarmt zullen deze zich bij verschillende temperaturen verschillend rangschikken. Dit wordt veroorzaakt doordat de atomen bij een toenemende temperatuur harder gaan trillen en meer ruimte nodig hebben. Boven de 200 graden Celsius zijn de atomen in staat een andere rangschikking in te nemen. Bij een lagere temperatuur is dit niet mogelijk.
Ga je het staal verwarmen tussen de 200 en 700 graden Celsius, dan vormen zich ferrietkristallen. Ferriet is daarbij een benaming voor de rangschikking van ijzer- en koolstofatomen. Bij ferrietkristallen zitten de ijzeratomen nog dicht op elkaar en is er geen plek voor de koolstofatomen om zich tussen de ijzeratomen te nestelen. De koolstof zal zich hierdoor aan de randen van ferrietkristallen afzetten. Wat ontstaat bij deze temperatuur is ferritisch staal dat zacht en taai is. De koolstofatomen zitten immer niet tussen de staalatomen. Dit soort staal wordt gebruikt als constructiestaal, maar is niet geschikt als bijvoorbeeld gereedschapsstaal. Dit moet namelijk veel harder zijn.
Wordt het staal enige tijd verwarmd boven de 700 graden, dan gaan de koolstofatomen zich verplaatsen van de randen naar de ruimtes tussen de ijzeratomen. Door het staal na deze fase snel af te koelen tot onder de 200 graden Celsius via onderdompeling in bijv. water of olie krijgen de koolstofatomen geen kans om de kristallen te verlaten. Omdat de koolstofatomen de ijzeratomen als het ware in de weg zitten, kunnen de ijzeratomen zich niet herschikken tot ferrietkristallen. Door deze behandeling is het staal beduidend harder en wordt er gesproken over gehard staal.
Ontlaten van het staal
Als het staal gehard is ben je nog niet klaar. Door het hardingsproces zit er veel inwendige spanning in het materiaal waardoor het nog te bros is om het te gebruiken. Om het staal bruikbaar te maken wordt het proces genaamd ontlating toegepast. Dit is het staal gedurende meerdere uren te verwarmen tussen de 200 en 300 graden Celsius. Hierdoor zullen de kristallen zich herschikken waardoor de brosheid en interne spanning afneemt. Hoe langer je dit doet, of zelfs te lang, zal de hardheid van het staal laten afnemen.
Comments